Sinds de komst van de Begijntjes in Duffel in 1652 werd het onderwijs in ons dorp afzonderlijk ingericht voor jongens en meisjes: de gemeente verstrekte onderwijs aan de jongens en de zusters aan de meisjes.
In 1854 werd het te kleine ‘oud-schooltje’ achter de Sint-Martinuskerk verlaten en namen de kinderen hun intrek in de nieuwe school van het Centrum, gelegen aan het begin van de Schoolstraat (nu Kwakkelenberg), recht tegenover de danszaal en café De Kroon.
In 1900 telde men in deze school 376 leergierigen voor 5 onderwijzers, wat 75 kinderen per klas betekende.
Zonder ijzeren tucht was elke vorm van lesgeven onmogelijk. Het aantal leerlingen dat niet kon lezen of schrijven was zeer groot. Maar de school van het Centrum, ook de soepketel genoemd, werd eveneens te klein, vooral in het vooruitzicht van de wet op de leerplicht (mei 1914) en de invoering van de 4de graad (van 12 tot 14 jaar). De wetgever beoogde in de eerste plaats de kinderarbeid uit de wereld te helpen.
In 1913 werd de Jongensschool-West aan de Lemanstraat (nu Nieuwstraat) ingehuldigd.
Van toen af gingen de scholen Oost en West elk hun eigen weg (de Gemengde Gemeentelijke School van de Mijlstraat bestond reeds sinds 1870).
De vreugde was van korte duur, want tijdens de oktoberdagen in 1914 werden de schoolgebouwen-West in puin geschoten.
Na het herstel werd er in 1923 een verdieping opgetrokken op de 6 bestaande lokalen. Er waren toen ruim 400 leerlingen, 12 klaslokalen, en 11 onderwijzers. In 1934-1935 werd de school uitgebreid tot 17 lokalen en een turnzaal.
In 1955 bouwde men in de school-West (en ook in de andere gemeentelijke scholen) stortbaden, waar het publiek zaterdag’s gebruik kon van maken.
In 1973 tenslotte werden de huidige gebouwen in dienst genomen. Gezien ondertussen de lessen doorgingen, was men verplicht de nieuwe gebouwen op te trekken tussen de oude. Tevens werd gelijkertijd het G.T.I.D. (Gemeentelijk Technisch Instituut Duffel) gebouwd.
In 2000 kreeg de school een nieuwe naam: ’t Kompas.
In 2013 vierde ‘t Kompas haar honderdjarig bestaan, een feestjaar vol activiteiten, een tentoonstelling en een boek. Het is werkelijk onbegonnen werk een eeuw onderwijs in enkele alinea’s samen te vatten. Daarom verwijzen we hier naar het boek van Dirk Van Engeland :
“100 jaar gemeenteschool Duffel-West”, een uitgebreid overzichtswerk met liefst 370 illustraties.
Het feestboek valt uiteen in vijf delen: het schoolgebouw, de schoolbevolking (van directeurs, over leraars tot leerlingen), de onderwijsinstelling tijdens WO II, het schoolleven (de lessen, de schoolreizen, het leerlingenvervoer, het geneeskundig toezicht, het ineten, de prijsuitreiking, …) en de meest recente ontwikkelingen (kleuter- en gemengd onderwijs, eindtermen, de intrede van de computer, …). In een eerste bijlage laten we acht Duffelaars aan het woord die er in de loop van die 100 jaar les volgden. Aansluitend publiceren we meer dan 160 klasfoto’s uit de rijke schoolgeschiedenis.
Bron: ‘Zoo was ’t… Zo is’t… Een eeuw Duffel en Duffelaars’, Duffel tussen 1900-2000,
Rik Van den Brande, Frank Keersmaekers
Foto’s: Studio Katrijn, Kerkstraat 8, 2570 Duffel.